Kilka dni temu minęła dziesiąta rocznica śmierci polskiej Żydówki ,prawego człowieka wybitnej znawczyni i propagatorki poezji Adama Mickiewicza, wielkiej orędowniczki porozumienia polsko ? ukraińsko ? żydowskiego, badaczki losów polskich zesłańców; Dory Kacnelson.
Urodziła się w 1921r w Białymstoku. Szkolne recytacje poezji Mickiewicza i Słowackiego zapoczątkowały jej miłość do romantycznej poezji polskiej, której pozostała wierna do końca życia. Śmierć rodziców w oblężonym Leningradzie, studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Leningradzkiego, doktorat w 1952r za rozprawę: ?Mickiewicz a twórczość ludowa? Problemy z uzyskaniem pracy: z trudem otrzymała posadę wykładowcy literatury światowej w Wyższej szkole Pedagogicznej w Płocku na Białorusi. Pracowała tam kilka lat, później wyjechała na Syberię gdzie uczyła w Czycie, prowadząc równolegle prace archiwalne dotyczące polskich zesłańców w Nerczyńsku i Irkucku.
W 1966r Dora Kacnelson została mianowana profesorem literatury rosyjskiej i polskiej w Państwowym Instytucie Pedagogicznym w Drohobyczu. W czasie swej pracy dydaktycznej prowadziła równolegle prace archiwalne we Lwowie i w Państwowym Archiwum Okręgowym oraz w dawnej Bibliotece Ossolińskich. Za kontakty ze środowiskiem Polaków została zwolniona z pracy w 1983r.
Dora Kacnelson wydała po polsku kilka książek, w tym dwie o Mickiewiczu: ?Poezja Mickiewicza wśród powstańców? i ?Skazani za lekturę Mickiewicza?. Zajmowała się też tematyką powstania styczniowego publikując dwie książki z tego zakresu: ?Rok 1863 na Polesiu Kijowskim. Pamiętnik Józefa Sobkowicza? oraz ?Z dziejów polskiej pieśni powstańczej XIX wieku.? Dora Kacnelson poświęciła wiele swojej uwagi i pracy Brunowi Schulzowi. Otwarte już po jej śmierci jego muzeum w Drohobyczu było spełnieniem jej życiowego postulatu. Rok przed śmiercią uczestniczyła w międzynarodowej konferencji z okazji jego 110 rocznicy urodzin i 60 rocznicy śmierci. Wystąpiła tam z referatem ? Bruno Schulz w żydowskim środowisku Drohobycza?. Zresztą przez całe swoje życie wygłaszała dziesiątki odczytów w Polsce i na świecie. W dniu 3 lipcu 2003r miała wygłosić w auli Collegium Novum UJ w Krakowie referat na temat ?Losów Żydów Kresowych w świetle dokumentów i literatury? na sesji naukowej poświęconej Martyrologii Narodów na Kresach Południowo-Wschodnich II RP. Niestety do Polski już nie dojechała gdyż parę dni wcześniej znalazła się w szpitalu w Berlinie gdzie zmarła 1 lipca 2003 r. Do końca biegu swojego ziemskiego życia nie rozstawała się ze swoimi notatkami naukowymi i można rzec, że nad tym referatem pracowała na łożu śmierci, a towarzyszyła jej w tym książka Edwarda Prusa ?Bluff XX wieku? z jego osobistą dedykacją gdyż oboje bardzo dobrze się znali. Tę książkę mam wśród moich pamiątek po Dorze. A ja już pośmiertnie zadedykowałam Jej swoją pracę podyplomową ? Antysemityzm w Europie u progu XXI wieku analiza porównawcza na przykładzie Polski i Niemiec? napisaną pod kierunkiem prof.dr hab. Erharda Cziomera na UJ w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych z dedykacją: doc.dr Dorze Kacnelson polskiej Żydówce odznaczonej Orderem? Polonia Mater Ostra Est?, która miała dwie miłości w jednym sercu jak sama mówiła ?Ukochałam obydwa Narody?
Dora Kacnelson była osobą niezwykłą: dumną ze swej żydowskości i zakochaną w polskiej kulturze. Była ambasadorem polskich spraw na całym świecie. Walczyła z antypolonizmem. Walczyła o dobre imię Polski i Polaków ! Była działaczką polonijną z prawdziwego zdarzenia, szczególnie troszcząc się o losy naszych rodaków pozostawionych za wschodnia granicą. Została też udekorowana Krzyżem Sybiraków.
I powtórzę za Bruno Schulzem : Tak tedy będziemy zbierali? te ziemskie przybliżenia , te stacje i etapy po drogach naszego życia, jak ułamki potłuczonego zwierciadła?
Dora na zawsze pozostanie w mojej pamięci.
