W niniejszym opracowaniu przedstawiono szereg przywilejów, jakie przepisy prawa pracy gwarantują rodzicom w związku z opieka nad dzieckiem do lat czterech, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony stosunku pracy rodzica opiekującego się dzieckiem do lat czterech. Przede wszystkim należy wskazać, że pracodawca ma obowiązek dopuścić do pracy pracownika powracającego do pracy po urlopie macierzyńskim i to do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli to nie jest możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Pracownik zatrudniony co najmniej od sześciu miesięcy (chodzi o łączny okres zatrudnienia, w tym u poprzednich pracodawców) ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do trzech lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie czwartego roku życia. Urlop wychowawczy może być wykorzystany tylko na wniosek pracownika. Może zostać podzielony na nie więcej niż cztery części.
Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie czasu pracy, o którym mowa w art. 139 kodeksu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Chodzi w tym przepisie o przypadki losowe, takie jak np. zamkniecie przedszkola.
Czas pracy pracownika wychowującego dziecko w wieku do lat czterech bez jego zgody nie może przekraczać ośmiu godzin dziennie.

Odnośnie możliwości rozwiązania stosunku pracy, podaję co następuje:
1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego po otrzymaniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy
o pracę umowa taka ulega rozwiązaniu w terminie wynikającym z tego oświadczenia.
W związku z treścią art. 42 par. 1 kodeksu pracy, pracownikowi w warunkach określonych powyżej nie można również złożyć wypowiedzenia zmieniającego, chyba, że u danego pracodawcy zachodzą przesłanki określone w Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2015 r. poz. 192 tj. )
2. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. W przypadku złożenia wniosku o obniżenie wymiaru pracy po otrzymaniu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę umowa taka ulega rozwiązaniu w terminie wynikającym z tego oświadczenia.

W związku z treścią art. 42 par. 1 kodeksu pracy, pracownikowi w warunkach określonych powyżej nie można również złożyć wypowiedzenia zmieniającego, chyba, że u danego pracodawcy zachodzą przesłanki określone w Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2015 r. poz. 192 tj. )

Wypowiedzenie umowy o pracę pracownikowi, który przebywa na urlopie wychowawczym budziło wątpliwości w kontekście Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Kwestię tę rozstrzygnął jednoznacznie SN w uchwale z 15.02. 2006 r., II PZP 13/05, w której stwierdził, że przepisy art. 10 ust. 1 i 2 ZwolGrupU mogą stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem w okresie urlopu wychowawczego, także w sytuacjach, gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 1861 § 1 zd. 2 KP. Przyczyną rozwiązania stosunku pracy w takiej sytuacji jest likwidacja stanowiska.
Pracownikowi, który nie złożył wniosku o urlop wychowawczy ani o zmniejszenie wymiaru czasu pracy, wypowiedzieć umowę można na zasadach ogólnych.

Autorka jest radcą prawnym.