W trosce o Państwa bezpieczeństwo pragnę przekazać  niezbędne informacje o zasadach bezpiecznego korzystania z urządzeń gazowych a szczególnie tzw. piecyków gazowych,  zwanymi również gazowymi grzejnikami wody przepływowej. Napiszę też  o zagrożeniu  jakie niesie ze sobą niewłaściwa eksploatacja tych urządzeń, oraz w jaki sposób ich unikać i likwidować.

Jest to szczególnie ważne w zbliżającym się okresie zimowym  w którym to  w naszym kraju ilość śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla  jest szczególnie duża. Wynika to z następujących  przesłanek. W okresie zimowym temperatura  wody dopływającej do piecyka gazowego jest znacznie mniejsza niż w okresie letnim a  zatem  zużycie gazu dla podgrzania tej samej ilości  wody wzrasta o co najmniej 30%. Rośnie również zapotrzebowanie powietrza do piecyka i wzrasta ilość  spalin wylotowych a zatem rosną opory przepływu spalin w kanałach spalinowych. Ponadto w okresie zimowym mieszkańcy ograniczają dopływ zimnego powietrza do swoich mieszkań. Ponadto przy skrajnie niskich temperaturach powietrza zewnętrznego wentylacja naturalna szczególnie  w wysokich budynkach mieszkalnych  ulega zakłóceniu.  Wszystkie powyższe zjawiska zdecydowanie zwiększają niebezpieczeństwo śmiertelnego zatrucia się tlenkiem węgla powszechnie zwanym czadem. Szczególnie z powyższą informacją winny zapoznać się Ci mieszkańcy Naszej Spółdzielni, którzy posiadają stare piecyki gazowe i które umożliwiają ich pracę przy niesprawnej wentylacji spalinowej , a  ich piecyki gazowe nie są systematycznie  kontrolowane na zawartość tlenku węgla w spalinach  wylotowych.       
1.Informacja o gazie ziemnym, procesie spalania i o konsekwencjach jakie niesie niewłaściwa eksploatacja  i zły stan urządzeń gazowych.
Gaz ziemny jest powszechnie stosowany do celów  komunalnych. Nie jest toksyczny, jest bezbarwny i bezwonny. Standartowy  gaz ziemny zawiera:  98% metanu, 1%  etanu, 0, 5% propanu,1% azotu. Jego mieszanina z powietrzem  tworzy substancję wybuchową  w przedziale 4,9%-15,4% zawartości  gazu.

W prawidłowym procesie spalania 1Nm3 gazu potrzebuje ca 10Nm3 powietrza a produktem spalania jest ca 1Nm3 dwutlenku węgla,2Nm3 pary wodnej ,7,5Nm3 azotu oraz 0,2Nm3 tlenu.
Jeśli ilość powietrza do procesu spalania  1Nm3 gazu obniży się z 10Nm3 do 8,8Nm3, teoretycznie w spalinach pojawi się śmiertelna dawka tlenku węgla a przy dalszym jego obniżeniu do  ca 6,3Nm3  praktycznie cała ilość węgla zawartego  w gazie spala się do tlenku węgla a jego zawartość w spalinach może wzrosnąć do ca 11,6%, (niewielka ilość niespalonego węgla  zawarta w gazie ziemnym osadza się elementach grzejnych piecyka w postaci sadzy).

W ubiegłym roku tlenek węgla zwany powszechnie czadem zabił w Małopolsce 98 osób, a w samym Krakowie co roku notuje się z tego powodu 15-20 zgonów. Nie jest natomiast znana ilość podtruć które są szczególnie groźne  dla dzieci ponieważ  mogą powodować uszkodzenie mózgu i trwałe upośledzenie umysłowe.  Poniżej podano    wielkość stężenia tlenku węgla w powietrzu oraz występujące  objawy:                                                                                           
    Stężenie tlenku węgla                                      objawy
 0,04%                              silny ból głowy, zaczynający się ok.1godz po wdychaniu tego stężenia

0,08%                                zawroty głowy, wymioty, konwulsje po 45min wdychania   po 2 godzinach trwała spiączka                
                                                                                                              

 0,16%                                 silny ból głowy, wymioty, konwulsje po 20 min wdychania,   zgon po  dwóch godzinach 

   
0,32%                                 intensywny ból  głowy, wymioty po 5-10min,zgon po 30 minutach 

0,64%                                 ból głowy i wymioty po 1-2 min, zgon a niecałe 20 minutach  

1,28%                                utrata przytomności po 2-3 wdechach, śmierć po 3 minutach .    

                             
Uwaga. Często małe stężenia  danych związków chemicznych podaje się w ppm,  stężenie 1% to 10.000 ppm.  Stężenie tlenku węgla w powietrzu w Krakowie w wysokości   10ppm   uważa się jako średnie a 5 ppm jako dobre.  Dotychczas obowiązująca norma zaleca aby objętościowy udział tlenku węgla w spalinach w przeliczeniu na  czyste produkty spalania nie był większy  niż 0,1%  co odpowiada nie więcej niż 0,025% tj. 250ppm w wylotowych spalinach . Zatem gdyby zawartość tlenku węgla w spalinach wylotowych z piecyków gazowych była zgodna z obowiązującymi normami  teoretycznie jakiekolwiek zatrucie tlenkiem węgla byłoby niemożliwe. W rzeczywistości   pełnosprawny piecyk gazowy odprowadzający spaliny do systemu niesprawnej wentylacji  powoduje w dalszym ciągu śmiertelne zagrożenie. Jeśli w pomieszczeniu łazienkowym znajduje  się mieszanina powietrza i spalin pozbawionych  tlenku węgla w stosunku ca 1:1 , to następuje śmierć  znajdującej się w niej osoby wskutek uduszenia. Także  śmiertelne zaczadzenie osoby  jest praktycznie jej uduszeniem. Wdychany z powietrzem tlenek węgla   wchodzi w reakcję chemiczną z hemoglobiną,  powstaje  nowy związek chemiczny  karboksyhemoglobina , który to nie posiada  właściwości dostarczania tlenu do  komórek ludzkiego ciała i praktycznie  osoba zaczadzona traci życie przez uduszenie.

                                                                                                                                                  
2.Przyczyny zatrucia tlenkiem węgla.

 1) Główną przyczyną śmiertelnych zatruć tlenkiem węgla jest  źle funkcjonujący   grawitacyjny system    wentylacji  kominowej. System ten może okazać się niewystarczający w następujących przypadkach:

a)Nie wystarczająco drożne przewody spalinowe np. przytkane gruzem pochodzącym z niechlujnie wykonanych remontów łazienek, martwymi ptakami które chronią się w przewodach spalinowych gdy piecyki gazowe nie pracują i giną gdy są załączane.    
b)Nie szczelne przewody spalinowe. Dostające się tzw. fałszywe  powietrze obniża temperaturę  spalin a tym samym wzrasta  ich ilość, obniża się  także temperatura spalin a zatem zmniejsza się wytwarzany  przez  przewody spalinowe tzw. ciąg kominowy a równocześnie  zwiększają się opory przepływu spalin w kanałach spalinowych a szczególnie tzw. opór wylotowy z kanałów spalinowych.                                                                              

  c)Dla prawidłowej pracy systemu wentylacji kominowej  bardzo niekorzystne są  skrajne warunki atmosferyczne tj. upały letnie , silne mrozy i wiatry. W okresie letnich upałów znacznie maleje wielkość podciśnienia wytwarzanego przez system kominowy/zależy od różnicy temperatur powietrza zewnętrznego i  spalin w przewodach spalinowych/. Powstający znikomy tzw. ciąg kominowy staje się niewystarczający do odprowadzenia spalin z budynku. Natomiast w okresie zimowym każdy piecyk  do podgrzania tej samej ilości wody zużywa więcej gazu a zatem wytwarza więcej spalin i rosną opory przepływu  i opór wylotowy w przewodach spalinowych. Ponadto mieszkańcy maksymalnie uszczelniają okna i ograniczają dopływ powietrza do swoich mieszkań. Także  bardzo  silne wiatry utrudniają  wypływ spalin do atmosfery a nawet  mogą wtłaczać spaliny z kanałów spalinowych do naszych mieszkań szczególnie w górnych kondygnacjach.                                                                                           Wszystkie powyższe negatywne  zjawiska stwarzają niebezpieczeństwo dostania się spalin do naszych łazienek i nawet jeśli nie zawierają one dużych ilości tlenku węgla osoby tam przebywające są narażone na śmierć wskutek uduszenia.

2. Brak dopływu wystarczającej ilości powietrza zewnętrznego do piecyka łazienkowego zapewniającej  całkowite spalanie gazu i   niebezpieczeństwo pojawienia się dużej ilości tlenku węgla w spalinach. Obowiązujące przepisy  podają maksymalną zawartość  tlenku węgla w wysokości 0,1% w przeliczeniu na czyste produkty spalania  co daje wartość 0,025%  w  całej masie spalin. Tak niska wartość tlenku węgla w spalinach wylotowych jest bardzo trudna do osiągnięcia i  jest wysoce dyskusyjna  a ostatnio została podniesiona do 0,1% w spalinach wylotowych.  Dla przykładu podaję ,że norma zawartości tlenku węgla w spalinach wylotowych w samochodach osobowych wynosi 0,2%. Należy  podkreślić, że  pracujący piecyk gazowy o mocy 20 KW  potrzebuje  ca 30 m3/h powietrza a  przebywająca w łazience  jedna osoba 10m3/h. Minimalna kubatura łazienek wynosi    8,0m3 i zgodnie z obecnie obowiązująco normą dopływ powietrza winien wynosić 12m3/h. Dlatego też jeśli piecyk gazowy  pracuje w sposób ciągły  przez dłuższy okres czasu  i drzwi do łazienki są szczelnie zamknięte, może wystąpić deficyt dopływu świeżego powietrza do pomieszczenia łazienkowego i wtedy może pojawić się duża ilości tlenku węgla w spalinach. Ponadto należy podkreślić że główną przyczyną niewystarczającej ilości powietrza do procesu spalania są zbyt szczelne okna z PCV, które w ostatnich latach są powszechnie  instalowane .Okna te mogą przepuszczać nawet 10 razy mniej powietrza aniżeli okna drewniane, zaś śmiertelne stężenie tlenku węgla może powstać gdy dopływ powietrza do palnika zmniejszy się zaledwie o 10%.  Przysłonięte  otwory nawiewne w drzwiach, lub w kratkach wentylacyjnych w czasie pracy piecyka gazowego stwarza dodatkowe zagrożenie śmiertelnego zaczadzenia osoby przebywającej w łazience.   

                                            
3. Niesprawne piecyki łazienkowe, nie właściwa ich konserwacja lub jej brak.       

                                                                                                                                                                       
Nie sprawny technicznie piecyk gazowy może spalać część  gazu ziemnego  do tlenku węgla nawet przy wystarczającym dopływie powietrza. Ponadto piecyk  zanieczyszczony sadzą po stronie spalin i kamieniem kotłowym po stronie wody pracuje z znacznie mniejszą sprawnością a zatem zużywa więcej gazu i rośnie zapotrzebowanie na  powietrze. Ponadto jeśli piecyk gazowy pracuje z dużym nadmiarem powietrza to mimo że  w jego spalinach nie ma tlenku węgla to wzrastają opory przepływu w kanałach spalinowych i przy  kolejnym włączaniu do tego samego kanału spalinowego piecyka gazowego u naszego sąsiada  może już  pojawiać  się tlenek węgla w jego lub naszej  łazience.  Praca piecyków łazienkowych  pogarsza się także przy dużej wilgotności powietrza./zmniejsza się  zawartość tlenu w powietrzu.

                                                                                                                             
4.  Równoczesna praca wszystkich piecyków gazowych podłączonych do wspólnego kanału spalinowego.                                                               
 Bardzo groźne są zdarzenia jeśli  równocześnie pracują  wszystkie  piecyki gazowe podłączone do wspólnego przewodu spalinowego, niektóre piecyki są technicznie niesprawne, a równocześnie panują wyżej opisane niekorzystne warunki atmosferyczne.

5 .Bezpieczeństwo użytkowania urządzeń gazowych można zapewnić poprzez:

1.Instalowanie nowoczesnych piecyków gazowych, które samoczynnie wyłączają się gdy spada wartość podciśnienia w przewodzie spalinowym  przy którym spaliny mogą dostać się pomieszczenia łazienkowego.   

2. Zapewnienie dopływu odpowiedniej ilości powietrza zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz instrukcją piecyka gazowego. Okna i drzwi wejściowe winny zapewnić dopływ świeżego powietrza bez ingerencji w  konstrukcję przez ich użytkowników. Stolarka okienna drewniana oraz okna z PCV, które nie posiadają mikrowentylacji tzw. mikrouchyłu ,bądź też ich wielkość jest niewystarczająca winna podlegać rozszczelnieniu .Przy zakupie nowych okien należy zwrócić szczególną uwagę na ten element atestu. Współczynnik infiltracji /mikrouchyłu/ powinien zgodnie z normami mieścić się w przedziale 0,5-1,0,zaś okna o współczynniku 0,3 winny mieć montowane urządzenia nawiewne.                  
3.Eksploatowanie sprawnych urządzeń gazowych. Każdy piecyk gazowy winien mieć  coroczny przegląd techniczny i dopuszczony do pracy  przez specjalistyczną firmę ,która  winna wykonać również analizę spalin a szczególnie na zawartość tlenku węgla,  według obecnych wymogów winna być poniżej 0,1%.                
3 Nie podłączanie do przewodów wentylacyjnych urządzeń elektromechanicznych takich jak wentylatory  i okapy kuchenne.                                                                                                                     
4.Dbanie o właściwy stan techniczny kratek wentylacyjnych które powinny być czyste i drożne bez możliwości ich zamknięcia zaś  ich przekrój na wylotach do kanałów            wentylacyjnych nie może być zmniejszony.  

5.  Nie dokonywanie żadnych przeróbek kratek wentylacyjnych i spalinowych.   

                                                                                                                                                                                    
6.Uchylanie okna podczas pracy piecyka gazowego a także w czasie zwiększonego wydzielania się pary wodnej/ gotowanie, pranie, kąpiel duża  wilgotność powietrza.  

                                              
7. Zachować szczególną ostrożność podczas mrozów w okresie zimowym i upałów w okresie letnim.  

                                                                                                                                                   
8.Nie zmniejszać kubatury pomieszczeń w których znajdują się urządzenia gazowe np. poprzez montaż podwieszonego sufitu. Minimalna kubatura takiego pomieszczenia to 8m3                              
9.Systematycznie udostępnianie swoich lokali do wykonywania okresowych kontroli i przeglądów   instalacji gazowej, przewodów wentylacyjnych i spalinowych  wynikających z przepisów budowlanych.  

 6. Dodatkowe  czynności zwiększające Nasze bezpieczeństwo.                                                                                                                    
1.Instalowanie aktywnych i czułych detektorów sygnalizujących obecność tlenku węgla w  łazienkach      

2. Corocznie kontrolować stan techniczny piecyków gazowych przez  osoby mające odpowiednie

uprawnienia.  

3. W czasie pracy piecyka gazowego i kąpieli mieć uchylone okno lub mikrouchył.  

4.W czasie pracy piecyka gazowego nie włączać kuchenki gazowej.  

5.Zachować szczególną ostrożność przy pracy piecyków gazowych w okresie wysokich upałów, silnych mrozów,  i wiatrów    

6.  Zachować   szczególną ostrożność gdy piecyk gazowy pracuje w sposób ciągły dłuższy okres czasu .                                                                         

Autor: mgr inż. energetyk Kazimierz Świst jest członkiem Rady Nadzorczej  Spółdzielni Mieszkaniowej im.Tadeusza  Kościuszki w Krakowie.                                                                                                                                                                                                                           
.