Park i to Kulturowy – jak pięknie brzmi – czy można się nie cieszyć?
Na pierwszy rzut oka ów projekt ma być reakcją na poczynania inwestora budowy hotelu – w skrócie powiedzmy – na miejscu budynku Miastoprojektu i chyba ma wychodzić naprzeciw protestom mieszkańców wobec tego co nieuchronnie ich czeka. Z punktu widzenia ochrony interesów mieszkańców projekt Parku wygląda całkiem sympatycznie. Chwila – wszak wszystko już co lokalnie było do ochrony w zasadzie minęło – to przepraszam ale co mamy chronić. Może coś jest choć koloryt lokalny tego miejsca został zalany nowymi budowlami i nowymi mieszkańcami.

Nawet Emaus jest już eliminowany – ma chyba pozostać jako jakiś jarmark czy targowisko i to bez tradycyjnego asortymentu na stolach i to przeniesiony na Błonia. Byle dalej od kościoła – a kysz choć pierwsza pisana wzmianka o Odpuście pochodzi z XIV w, Też i szopkarstwo ma być tylko utrwalone jako technika wykonania a nie treść.
Zapytajmy więc o co tu chodzi.
By racjonalnie rzecz ocenić w tym konkretnym przypadku należy cokolwiek powiedzieć o podstawach prawnych i celach utworzenia i realiach działania bytu o nazwie Park Kulturowy
I Cytaty
Dz.U.2024.1292 .j.Akt obowiązujący
Wersja od: 26 sierpnia 2024 r. do: 25 lutego 2026 r.
Tak przy okazji - zwróćmy uwagę na daty

Art. 16. [Utworzenie parku kulturowego]
1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, może utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Czyż nie pięknie brzmi?
2. Uchwała określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a także zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust. 1.
3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez radę gminy.
4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem
5. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
II Realia
Przechodząc na nasze realia.
Zauważmy:
A/ zezwolenie na tą konkretną budowę jak zwał tak zwał – hotelu - jest już wydane. To jest fakt, który kwestie rozwiązywania problemów mieszkańców i usunięcia niedogodności życiowych z tego tytułu już przeniósł na gospodarza udzielającego zgodę w trybie i rozmiarach jakie – co istotne - właściwie post factum dotarły do opinii publicznej. Taka technika wydawania decyzji.
Teraz zobaczmy co w praktyce będzie oznaczało wyznaczenie tego – pięknie brzmiącego w nazwie – obszaru parku kulturowego.
B/ Parki kulturowe wprowadzają reguły dotyczące zagospodarowania przestrzennego, planów miejscowych i reklam, które wpływają na mieszkańców i przedsiębiorców. Głównym celem jest ochrona krajobrazu kulturowego i tradycji lokalnej. Działania w parku podlegają konkretnym zakazom lub wymogom. Ograniczenia mają na celu zachowanie zabytków i charakterystycznego charakteru danego obszaru.
C/ w tym miejscu przypomnijmy to, co jako zdanie zostało też już wyróżnione podkreśleniem w cytacie z prawa zacytowany tam pkt 4
4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy może utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem.
Zauważmy – nie tylko może powstać następna odnoga machiny urzędniczej, mająca na dodatek narzędzia „pilnowania” czyli i interpretacji urzędniczej co jest dobre, właściwe i korzystne a co złe dla owego Parku.
O konsekwencjach dosłownie za chwilkę – ale zauważmy i posumujmy jakie po powołaniu Parku powstają następując
Uwarunkowania dla mieszkańców
• Obowiązkowy plan zagospodarowania przestrzennego: Teren parku kulturowego musi mieć sporządzony miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
• Zakaz wydawania decyzji o warunkach zabudowy: W obrębie parku kulturowego nie można wydawać decyzji o warunkach zabudowy (WZ). (tu już tylko podwórka są chyba wolne)
• Zakaz niszczenia zabytków: Niedopuszczalne jest niszczenie lub uszkadzanie obiektów o znaczeniu historycznym i kulturowym wskazanych w planie ochrony.
• Wiążące przepisy: Uchwała o utworzeniu parku kulturowego ma charakter prawa miejscowego i jej ustalenia są wiążące.
• Wpływ na działalność gospodarczą: Ustalenia te wpływają na działalność gospodarczą, w tym na reklamę, która podlega dodatkowym, szczegółowym regulacjom.
Co to oznacza w praktyce?
• Więcej regulacji: Mieszkańcy i przedsiębiorcy działający na terenie parku kulturowego muszą przestrzegać specyficznych zasad, a nie tylko ogólnych przepisów.(a co muszą decyduje kto? Urzędnik.)
• Ochrona tożsamości miejsca: Park kulturowy ma chronić charakter danego miejsca, które jest cenne głównie dla lokalnej społeczności. Nie sposób wtrącić – tu lokalna specyfika miejsca to już raczej czas przeszły, przegapiony
• Dbałość o lokalny krajobraz: Działania, które mogłyby negatywnie wpłynąć na krajobraz kulturowy (np. wznoszenie niepasujących budynków), są ograniczone lub zakazane.
D/ Patrząc tylko na powyższe widać co owo ustanowienie parku będzie oznaczało w praktyce. W skrócie nie tylko dalsze zwiększenie uciążliwości dla warunków funkcjonowania samych mieszkańców i osób prowadzących tu działalność gospodarczą. Także, wobec ogólnikowości zapisów – urzędnicy i to mocą specjalnej jednostki struktury urzędniczej, zyskują narzędzie do interpretacji podstaw swych decyzji.
E/ z pktu widzenia UMK ustanowienie parku kulturowego ma więc następujące funkcje
1/ skoro zezwolenie na konkretną budowę już zostało wydane i działa to, to co ona wniesie w funkcjonowanie otoczenia już jest usankcjonowane. Ograniczenia wynikające z faktu ustanowienia parku nie będą już dotyczyły tej budowy a będą kulą u nogi każdego kto żyje i chce działać na tym terenie. I tak – to ważące - w kwestii rozwiązywania dosłownie wybuchu problemów parkingowych po rozpoczęciu działalności owego hotelu czy jak go nie nazwać – urzędnik powie – niestety - nie da się nic zmienić – bo Park. Zatem potrzeby nowego użytkownika przestrzeni – hotelu - muszą być przyjęte z dobrocią inwentarza. Park – to jak widać dbamy, ale w każdym razie nie o odpowiedzialność wydającego pozwolenia i konieczność uwzględnienia potrzeb mieszkańców – bo Park.
2/ nie sposób nie oprzeć się wrażeniu, że ruch powołania parku nie tylko ukryje odpowiedzialność urzędniczą za tryb, metodę i skutki wydania decyzji lecz też ma stanowić rodzaj represji. Ludziom już nie mają przychodzić do głowy protesty bo o tym czy i co można nazwać zabytkiem, co mieszkaniec może zrobić a czego w imię wspaniałych haseł zrobić nie będzie mógł, będzie decydował „specjalny oddział UMK”
Oprócz tego – co istotne – powołanie Parku w tej sytuacji można ocenić jako próbę zwekslowania problemów z głównych zagadnień ważnych dla warunków codziennego życia mieszkańców na jakoby ochronę zabytków.
Z tego punktu widzenia, ruchem wymarzonym chyba przez inwestora. był ów baner, nawołujący w dość niewybrednej formie, do jakoby ochrony zabytku modernizmu. Teraz akurat, lege artis, wybebeszonego od środka. Inwestor będzie mógł powiedzieć i słusznie powie – robię to, na co mi udzielono zezwolenia i na takich warunkach jakie mi wyznaczono. Zewnętrzne mury Miastoprojektu na razie stoją Innymi słowy – i słusznie - inwestor też powie - jak zawsze i wszędzie oraz przy każdej okazji są protesty a tu my wnosimy nowe, postęp i wnosimy jakąś wartość dodaną do realizacji funkcji turystycznych miasta, co jego władze najwyraźniej uznały udzielając zezwolenia na taką a nie inną budowę Wszelkie ograniczenia wynikające z ustanowienia parku już mnie tu i teraz, nie dotyczą. Idąc dalej – przed i po wykupie okolicznych budynków to jakiś urzędnik będzie decydował co będzie mógł zrobić ich dzisiejszy właściciel a co będzie mógł zrobić nowy. Podejścia pod wykup już się rozpoczęły a jeden jest nawet zrealizowany.
Tu nie mówimy o małych interesach i małych pieniądzach i skromnych zamiarach. Warto jest mieć wyobraźnię.
Podkreślmy - następuje przeniesienie akcentów – z problemów życiowych na inne sprawy – co nie znaczy nieważne - ale jak by się chciało to już i tak dziś chronione – i na sprawcze moce urzędnicze.
3/ Wszelkie ograniczenia z tytułu powołania Parku nie będą dotyczyły obecnie zadekretowanych kształtu i funkcji inwestycji – za to dobiją warunki życiowe każdego mieszkańca i przedsiębiorcy. Oczywiście na ile, i jak będą dotykały hotelu i jego otoczenia – to już będzie podobnie jak w każdym innym przypadku sprawą poglądu urzędnika lub ich grupy o ładnej nazwie.
I tak zobaczmy jaki może być też sens tego zamiaru powołania Parku.
Zachciało się mieszkańcom protestować, zamiast troski o sprawy warunków życia – oto otrzymują dbałość o zabytki modernizmu i możliwość blokady napraw tego o co nie zadbano przy wydawaniu zgód. Idąc dalej za obecnie obowiązującym trendem, można przewidywać następną ochronę samowoli decyzyjnych, a nowym zwyczajem ostatnio wprowadzanym w życie – pozostanie tropienie i nękanie prawne podskakiewiczów. To skutecznie będzie miało wykluczyć objawy protestów rządzonych. Za to, za „niedopatrzenie” przy udzielanych zezwoleniach już nikt nie odpowie – bo mieszkaniec ma siedzieć cicho i na wszystko się zgadzać. Najlepiej z entuzjazmem, że idzie nowe i dbamy – bo Park jest tego dowodem.
Tu i teraz głównym problemem mieszkańców – nie jest wcale ochrona zabytków, bo ta jest już prawnie przecież dawno i prawnie zapewniona. Życiowo istotne są skutki co najmniej zaniedbania, by przed i trakcie (bo wszak mówimy o trzech etapach) udzielania zezwoleń, przeprowadzić jakiekolwiek, nie mówiąc nawet pogłębione, rozeznanie w zmianie warunków funkcjonowania co najmniej tej enklawy miasta. Już dziś, ruch samochodowy generowany przez węzeł autostradowy i most zwierzyniecki wypełnia, szczególnie co najmniej dwa ciągi ulic Półwsia o szerokości stosownej do początków lat 30 tych XXw. Możliwości parkingowe już są wyczerpane. Rozmiar inwestycji i jej funkcje hotelowo restauracyjno konferencyjne, mają być zaspokojone – jak?– 70 cioma miejscami parkingu podziemnego - to wolne żarty. I to na dodatek przy stadionie miejskim którego imprezy ściągają tłumy policji, kibiców i kiboli.
4/ dla urzędników miejskich odpowiedzialnych za sprawę a ściślej za jej przeprowadzenie, już samo ustanowienie parku pięknym hasłem tak naprawdę ma chyba dodatkową funkcję. Chroni przed rozważaniem wszelkich innych kwestii z przeszłości i co też istotne;
5/ może stanowić swoistą ucieczkę do przodu przed koniecznością podejmowania kroków rekompensujących mieszkańcom te wszystkie obciążenia, których usunięcie (?) dziś, na skutek działań urzędniczych a nie inwestora, leży po stronie zarządzających życiem i gospodarką miasta
Jak będzie Park to wyjaśnienie – nie da się bo Park – wystarczy.
Kończąc
Proponuję rozważyć poruszone kwestie przed podjęciem decyzji pod pięknie brzmiącymi hasłami, która tak naprawdę może mieć zupełnie inne znaczenia funkcje i skutki.
To tak jak i hasło ochrona środowiska będąc czymś dobrym a może być i jest, używane jako narzędzie walki ekonomicznej gospodarczej i oczywiście mieszania w głowach. Odwracaniem znaczeń i celów.

Dr inż. Feliks Stalony-Dobrzański Kraków 29.11.2025 r